蒙古语我爱你koxun yimge bolu

【华夏/学习/语言】蒙古语语法(以元史为例)【华夏美少年吧】_百度贴吧
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&签到排名:今日本吧第个签到,本吧因你更精彩,明天继续来努力!
本吧签到人数:0成为超级会员,使用一键签到本月漏签0次!成为超级会员,赠送8张补签卡连续签到:天&&累计签到:天超级会员单次开通12个月以上,赠送连续签到卡3张
关注:2,766贴子:
【华夏/学习/语言】蒙古语语法(以元史为例)收藏
字母蒙古文字母有畏兀字(Uighurian script)和八思巴字( 'Phags-pa script )两种。畏兀字蒙古文是借用畏兀文(回鹘文)字母拼写蒙古语而创制的。符拉基米尔佐夫推测,是克烈人(Kereyit)首先创造了畏兀字蒙古文(见符拉吉米尔佐夫《蒙古书面语和喀尔喀语比较语法》,列宁格勒,1929),从成吉思汗最早的必者赤(bichikechi)就是克烈人(参见《元史•也先不花传》及《牧庵集》之《高昌忠惠王神道碑》)这一点看,符氏的推测有一定道理,但至今还找不到文献或实物的证明。有记载的是1204年成吉思汗灭乃蛮部(Naiman)太阳汗时,俘虏了其掌印官畏兀人塔塔统阿(Tata tonga),命他“教太子诸王以畏兀字书国言”(《元史•塔塔统阿传》)。不过,文字的创制非一人、一时之功所能完成,比较准确的说,12世纪末至13世纪初期,克烈人、畏兀人和蒙古人共同创造了蒙古文字。其后在应用中不断改进, 形成现在我国使用的蒙文字母。蒙古语词汇和语法在元代政治社会生活中的影响一直存在,这就是元代硬译公牍文体。特别的名词,名词后的格助词和动词的时态和语态等,都可以在元代公牍文书中找到有趣的相对应的例证。八思巴字母是至元六年(1269)国师八思巴奉旨以藏文字母为基础创制的。忽必烈认为辽、金两朝都创制了“国字”,本朝也应该有,故八思巴上呈所制新字后,即下旨颁行,称为“蒙古新字”,不久又下令不得称“新字”,只称“蒙古字”,意在表示它是官定的国字。按照忽必烈的诏令,是用此来“译写一切文字”的,但据现存资料,主要是用于写蒙古语(即八思巴字蒙古文)以及拼写汉文,其他语言则仅有某些词汇的译写。由于要符合“译写一切文字”的需要,八思巴字母共有42个,能更精确地反映蒙古语和汉语语音,但因以音节为单位,割裂了蒙语词,且写法繁难,故未能广泛推行。
二 畏吾体蒙古字的音节构成:1. 元音独立构成音节:蒙古语七个基本元音,词首词中词尾(1)零声母(用 A 表示),加在元音开头的词之前:Aa=a,Ae=e(大约14世纪初以后仅用一齿表示),Ai=i,Ao=o(Au=u),Aoi=o(Aui-u) (2)后元音 a,前元音 e (3)字首H(后来蒙语中此音消失)
/(1)中元音 i (2)半元音 y (3)辅音 j(突厥语读为 y,蒙古语中的突厥语借词受黠嘎斯方言影响而读为 j)
/(1)后元音 o,u (2)前元音 o,u(词首或第一元音用 oi连写表示)2.辅音+元音构成音节:词首词中词尾三种形式,蒙古文的“五十音图”3.元音+辅音;辅音+元音+辅音构成音节,附于音节末尾辅音(debisger usug) 刚性:b /q-g /r /s /d; “卜” “黑”“克” “儿” “思” “惕”;柔性:n/m/ l/ “勒” ;双原因: i /u. 4.蒙古语的“元音谐和律”,即前元音词(阴性词)与后元音词(阳性词)有清楚的区别,前者只用 e,o,u, 后者只用 a,o,u,(中元音i,两者皆适用);辅音 k,g 只用在前元音词中,q,gh 只用在后元音词中。
三 蒙古语词汇摹写成吉思汗,窝阔台(月古歹),贵由,蒙哥,忽必烈薛禅,完者都(完泽笃,元成宗铁穆耳)皇帝,普颜笃皇帝(元仁宗爱育黎拔力八达),曲律皇帝(元武宗海山),也孙铁木儿(泰定帝), 图帖睦尔,妥欢帖木儿,达鲁花赤,札鲁忽赤,速古儿赤,答剌罕,奥鲁,站赤,贵赤,火你赤,按答奚,不阑奚-不阑奚赤,火里温,孛可温,亦里哈温,怯怜口,也里可温, 怯薛-怯薛歹,斡儿朵脱欢,乃蛮,克烈,蒙古,蔑儿乞,翁吉剌,塔塔儿,汪古,珊竹歹,不花,奴都赤, §1《元朝秘史》转写 第一节(示范)Chinggis Qan u Ujaghur, Degere Tengri eche jayaghatu turugsen Borde Chino-a ajughu, gekei inu Qughai Maral ajighai. Tenggis getulju irebe. Onun Muren u terigun-e Borqan Qaldun-a nuntuqlaju turugsen Badachighan ajughu.§2《元朝秘史》转写 第二节(学生转写)Badachaghan u kobegun Tamacha. Tamacha in kobogun Qorichar Mergen. Qorichar Mergen u Kobogun Aghujim Borogol. Aghujim Borogol un kobegun Sali Qachaghu. Sali Qachaghu in Kobegun Yeke Nidun. Yeke Nidun u kobegun Sem Soji. Sem Soji in kobegun Qarchu.
四 属格助词和从格助词: in(元音结尾的名词之后) un(除n之外对付音结尾的名词之后) u (n辅音结尾的名词之后)《黑鞑事略》托着长生天底气力,皇帝的福荫(degere tegri in kochon dur Qan u su dur)
aca-ece(分写) ca-ce(连写) Degere Tengri eche jayaghatu turugsen Borde Chino
《至正条格》:天历元年九月二十六日,太医院奏:“诸王百官怯薛歹每,俺根底索生熟药的多有(p.123“官员药饵”) 俺根底≈nadacha
《至正条格》:卖羊人根底要肚皮骚扰有(p.255抽分羊马)
《普颜笃皇帝南华寺圣旨》:“于先生每根底不拣什么休索要者”(senshingud ece yaghud ba bu ghuyuju abtughai)《元朝秘史》§3 Qarchu in kobegun Borjigidai Mergen, Monggoljin Qoqha gerkeitu ajughu. Borjigidai Mergen u kobegun Torogholjin Bayan, Boroqjin Qogha gerkeitu, Boroldai Soyalbi jalaghutu. Dair, Boro qoyar kolog ud aqtas tu bolege. Torogholjin u kobegun Too-a Soqur, Dobun Mergen qoyar bolege.《元朝秘史》§4 Doo-a Soqur manglai dumda ghaqcha nidutu. Ghurban negurid ghajar-a qaraqu bolege.
五 名词的复数 1)-b/-k/-s/-m/-ng >-ut 例:qoyar kolog ud aqtas tu bolege, keleb>keleb-ut(时期) belek>belek-ut(礼物) ulus >ulus ut(国家,人民) As- Asud, bars >barsut(虎)
erdem >erdem-ut(技能)jabalang >jobalang-ut(忍耐,苦痛) Senshing-ud(先生每) cerig>cerig-ud(军人每) Senshing-ud(先生每)阿速(asud)唐兀(tang’ut)2)元音结尾的名词:ara>aran boralkichid(孛阑奚赤每)keshigtei>keshigten(怯薛歹-怯薛丹),qulaghai-qulaghan(忽剌罕赤) darugha>darughas(达鲁花赤每) aqta>aqtas3)-n/-r/-l 结尾的名词:noyan-noyad(淮东廉访司官人每)doyin>doyid(和尚每)ergekun>ergekud(也里可温每)elchin>elchid(使臣每) merkin>merkid(蔑儿乞)mergen >mergecut(能者,“善射者”) bayan >bayacut(富人)>-t
例:nokor >nokot(伴当每) tushimel >tushimet(大臣4) -sun >-t 例:balghasun >balghat(城子每)qubchasun>qubchat(衣服)5)用加字表示:A, 加nu'ut(nu'ut),用于**名词,例:Burqan & Burqat(佛)/qamuq Burqan nu'ut(众佛) kumun & kumun nu'ut(人们,但古代复数作kumus, 由单kumu变来) 6)名词前有数词形容词,不变,例:ghurban modon(三棵树)
arban bichik(十件文书) olan eme(许多妇女)但古代需加/变复数后缀,如Dalan-Dabas(地名:七十岭) Dalan-Baljut(地名:七十沼泽)…..tan(ten …等) “领着一百名怯薛丹巡绰”(ZZTG172)7)-nar(-ner)---源于突厥语之复数后缀 -lar(-ler), baqshinar aqanar deguner 《元朝秘史》§5 Nigen udur. Doo-a Soqur Dobun Mergen degu luge ben Borqan Qaldun degere gharba. Doo-a Soqur Borqan Qaldun degereche qaraju. Tonggelig Ghoruqa urughu nigen bolog irgen neguju oroju aisuqu yi qaraju ujeju.同行格: (跟某人一起做某事) lugha/luge (qamtu) 例一:妥欢帖木儿皇帝羊年(1343)圣旨balaghad un noyad doyid un utegus lugha qamtu qaghalju(城子里官人每根底和尚头目一处归断了) 例二:他每三个引着军每贼每一处厮杀时分。(至正条格p.309“临阵先退”)《元朝秘史》§6 Ogolerun, tede neguju aisuqun irgen u dotura nigen qaraghutai tergen u oljigete nigen okin sain boyo. Komon-e ese ogdegsen bogesu Dobun Mergen degu degen chimada ghoyoya gemeju Dobun Mergen degu yogen ojere ilebe. 目的格助词:-ra/-re
“ojere ilebe”:例一: oje + re: oje是ilebe 的目的。Dobun Mergen Toquchaq undur degere gorogeler-e gharba. 例二:§12 Dobun Mergen Toquchaq undur degere gorogeler-e gharba. goroge→gorogele→gorogeler-e:gorogele是gharba的目的。宾格助词:i/ yi
i 用在辅音结尾的名词的之后,yi 用在元音结尾的名词之后。“若有穷暴年老、无倚靠的好秀才每呵,那底每根底养济者。这般行呵,是的一般。”(《至正条格》之“钱粮分付儒学”) “那底每根底”=teden i
天根底祷告tengri yi jalbariju“他每参个引着军,贼每壹处厮杀时分,张总把、张主簿两个退后走的上头,贼每王总把根底,又伍个军人每根底,教杀了。他每两个出来了。”(《至正条格》“临阵先退”p.309)“中统四年十一月二十三日,圣旨:“至如我或怒其间,有罪过的人根底‘教杀者’便道了呵,恁每至如迁延一两日再奏呵,亦不妨事。”(《至正条格》之“重刑复奏”p.128)《元朝秘史》§7 Dobun Mergen tede irgen dur korbesu, unenku ghoqa sain,aldar nere yeketei, Alan Ghoqa neretei, komon-e ber ese ogdegei odogoi okin ajughu. Irgen(百姓)aran (人口)
《元朝秘史》§8 Tede bolog irgen ber Kol Barghujin Tokom un ejen Barghudai Mergen u okin Barghujin ghoqa neretei okin i Qori Tumad un noyan Qorilartai mergen-e ogdegsen ajughu. Qori Tumad un ghajar-a Ariq Usun-a Qorilartai Mergen u Barghujin Ghoqa cha toregsen alan ghoqa neretei okin tere.《元朝秘史》§9 Qorilartai Mergen Qori Tumad un ghajar tur ian bologhan keremun gorogetei ghajar ian qorilalduju maghulalduju Qorilar oboq to bolju, Borqan Qaldun u gorogesun gorogoli saitu, ghajar sain gemen, Borqan Qaldun ejed Borqan bosqaqsan Sinji Bayan Uriyangqai dur neguju aisun ajughu. Qori Tumad un Qorilartai mergen u okin Ariq Usun-a toregsen Alan Ghoqa yi tende ghoyoju Dobun Mergen u abuqsan yosun teimu.《元朝秘史》§10 Alan Ghoqa Dobun Mergen dur ireju qoyar kobegun toregulbi, Bogonodei, Belgunudei nereten bolege.《元朝秘史》§11 Doo-a Soqur aqa inu dorben kobegoto bolege. Tedui atala Doo-a Soqur aqa inu ogei bolba. Doo-a Soqur ogei boloqsan u qoina dorben kobegud inu dobun mergen abagha yughan oroq-a olo bolghan doromjilaju qaghachaju geju negube. Dorben oboqtan bolju dorben irgen tede bolba.《元朝秘史》§12 Tegun u qoina, nigen udur Dobun Mergen Toquchaq undur degere gorogeler-e gharba. Oi dotura uriyanghadai komon chuke bodu alaju qabirghar inu abid inu siraju boko yi jolghaju《元朝秘史》§13 Dobun Mergen ogolerun nokor shirulgha ta gemjuku. Oksu gemju aghuskitu jiltu arasun inu abchu choke bogu in miqa kobchin i Dobun Mergen-e ogbe.《元朝秘史》§14 Dobun Mergen tere choke bogu yi achiju aisurun jaghura nigen yadangki komon kobeguben kotolju yabuqu yi jolghaju.《元朝秘史》§15 yaghun kumun chi gemen asaqbasu, bi maghaliq bayaghudai. Yadaju yabumu. Tere gorogesun u miqan acha nada og. Bi ene kobeguben chimada ogsu kemejuku. 《元朝秘史》§16 Dobun Mergen tere oge tur chuke bogu in orogele ghuya inu qughulju ogju, tere kobegun i inu achiraju ger dotura jaruju aqu bolege.《元朝秘史》§17 Tein atala, Dobun Mergen ogei bolba. Dobun Mergen i ogei boloqsan u qoin-a, Alan Ghoqa nere ogegui boged ghurban kobegud toregulbi. Boqu Qadaki, Boqatu Salji, Bodunchar Mongqaq nereten bolege.《元朝秘史》§18 urida dobun mergen eche toregsen Belgudei, Bogonodei qoyar kobegun inu eke yugen alan ghoqa in echine ogoleldurun, ene eke bidanu aqa degu, uye qaya komon ugei, ere ogegui bogetele ede ghurban kobegud toregolbi. Ger dotura ghaqcha maghaliq bayaghudai komon boyo. Ede ghurban kobegud tegunukei boi i-a kemen eke yugen echine keleldukui yi eke anu alun ghoqa uqaju 《元朝秘史》§19 qabur ni udur kongshilemel qonin chinaju Belgudei, Bogonodei, Boqu Qadagi, Boqatu Salji, Bodunchar Mongqaq ede tabun kobegud ien jergelen saghulju, nijigel musud qughuludqun kemeju ogbe. Nijigel i yaghu bailqun, qughuchiju uqurba. Basa tabun musud qamtu chuqlaju qughuludqun kemeju ogbe. Tabughula tabun chuqtai musud komuleldun bariju bitugulju qughulun yadaba.《元朝秘史》§20 tende alan ghoqa eke inu ogolebi. Ta Belgudei, Bogonodei qoyar kobegud minu namayi ede ghurban kobegud i toregulbi. Ken u yaghun u kobegud boyo gemen sereldun keleldumoi. Serekui ber tanu job.
§21 《元朝秘史》转写 第二十一节 sunid buri cheoken sira komon ger un eruge dotugha in gegeber oroju kekeli minu biliju gegegen inu kekeli dur minu shinggeku bolege. Gharurun, naran sara in gil ier shira noqai metu sijabaljaju gharqu bolege. Deleme yakin ogoled ta. Teguber uqabasu temteg inu Tegri in boi i-a. Qara terigutu komon dur qanilghan yakin ogoled ta. Qamuq un Qad bolbasu qarachus tende uqad i-a.&薛禅皇帝龙年圣旨&ker ber kemerun, bida uqad i-a(不拣说什么呵,俺每识也者)肚皮(kekeli≈kebeli)使肚皮(kebeli tolkiku)要肚皮(kebeli abqu)《元朝秘史》§22 basa Alan Ghoqa tabun kobegud degen suyuger oge ogelerun, ta tabun kobegud minu ghaqcha kekeli ece torebe ta. Doghar un tabun musud metu ghaqcha ghaqcha bolbasu tere nijigel musud metu ken-e ber kilbara qughuldaqun ta. Tere chuqtai musud metu qamtu nigen nereten bolbasu, ken-e ber kilbara yakin bolqun ta gemebi. Atala, Alan ghoqa eke inu ogei bolbi.《元朝秘史》§23 eke yugen Alan Ghoqa yi ogei boloqsan u qoin-a, aqanar deguner tabughula adughusun idege ben qobiyaldurun, Belgudei, Bogonodei, Boqu Qadagi, Boqatu Salji dorbegule abulchaba. Bodunchar-a mongqaq bodaghu boyo gemen oroq-a olo toghan, qobi ese ogbe.Adughusun(头口,头匹) 不阑奚头疋(boralki adughusun)《元朝秘史》§24 Bodunchar oroq-a es-e toghaqdaju ende atala yaghun gemeju ghool daqritu ghoduli segultu oroq singqula yi unuju okobesu inu okosugei abasu inu asughai gemeju,onan moren urughu yorchiju talbiba. Yorchiju baljun aral korchu tende ebesun nembule ger kiju tende aba, saghuba.ta belgudei bugunudei qoyar kubegud …… serekui ber tanu job.
/辅音 n(音点常被省略)
/(1)辅音 b (2)辅音 p(后来用
/(1)辅音 q (2)辅音 gh(加两点以识别,但常省略) (3)词中两个相连元音间的隔音符号或夹在长元音中的喉塞音(此音弱化而演变为长元音)---用 ’表示。
/(1)辅音 k (2)辅音 g (3)词中两个相连元音间的隔音符号或夹在长元音间的喉塞音(此音弱化而演变为长元音)
/(1)辅音 c(ch)
(2)辅音 j(zh)
/(1)辅音 s
(2)辅音 s(sh)(加两点以识别,但常省略)(3)译写外来语中的 dz,ts,z 音(汉语“精”“清”“日”母)
/(1)辅音 t (2)辅音 d
/译写外来语 w, v, f 音1,元音独立构成音节,七个基本元音,原型,词首词中词尾三种形态2,辅音+元音构成音节,词首词中词尾三种形式,蒙古文的“五十音图”3,辅音+元音+辅音构成音节;元音+辅音构成音节――所谓“半音字母”,即辅音出现在音节末尾的形式,双元音的形式。软的半音字母。硬的半音字母、元音性的半音字母
(二)名词的构成
[1]由名词加后缀构成: A,简单派生缀 -gha/-ge, 例:aba >abagha(叔伯) temur >Temuge(人名)
B,表施动者后缀 -liq/-lik
例:chechek >checheklik(花 >园丁)
yar >yarliq(话语 >命令)
-chi,-qchi/-kchi 例: ada'un >ada'uchi(牲口 >牧人) -ki 例:ayishi(敬畏,害怕) >ayishiki(巫师,魔师) boralki(孛兰奚)/aldangki(按答奚)C,表行为名词后缀 -sqa/ske 例:amin(命) >amisqa(神灵) -ghai/gei 例:aba >abaghai (父辈)
-ghar/-ger 例: anda >andaghar(宣誓,誓言)
D,其他形态后缀
-tu(-tu)/tai(-tei) 例:ebechin >ebechitu ( 病 >有病者,病人) uqa'an >uqa'atu ( 智慧 & 智者)
-sun(-sun) 如balaghasun( 城) narasun( 松树)等
-dar(-der)(人名多用)
-sar(-ser)
如aman >amasar( 口 & 开口处,如河口,山口)
-ji'e/jiye
如 ebul >ebulji'e/ebuljiye( 冬 >驻冬处)
如qo'olai & qo'olabchi( 喉咙 & 衣领,颈圈) -bki
-qai(-kei)
-qan(-ken)
-saq(-sek)等
[2]由动词词根加后缀构成: A,表示行为 -lgha/-lge [ab-( 拿)>abulgha( 获得)]
[mede-(知道)>medelge( 知识,认识)]
-dal/del [yabu-( 行走) >yabudal( 前进)] [asa'u-( 问)>asa'udal( 问题,要求)]
-qui/kui [ab>abqui]
-l [ende-(骗)>ndel (错误)] [jirgha-(娱乐)>jirghal(喜悦)]
-ngghui [[kichiye-(出力)>kichiyenggui (忠诚)] [soqta-( 醉)>soqtangghui( 醉意,陶醉)]
-buri/buri//-muri/muri
-quri/-kuri
-'uli/-'uli
B,表示状态
[alus-(越过)>aluslal( 间断,遗漏/省略)]
-lang/-leng [joba-( 生受,受苦) >jobalang( 痛苦)]
-'uri/-'uri
-qulang/-kuleng
-ngqai/-ngkei
C,表示用物
[elgu-( 钓) >elgu'ur( 钓钩,挂钩)] [archi-( 拭) > archi'ur( 手帕,锄)]
-ya(n)/-ye(n)-maq/-mek
-su(n)/-su(n)
-'asun/-'esun
D,表示施动
-qchi/-kchi
-'achi/-'echi
E,其他形式
-dasun/-desun
-rang/-reng
(三)名词的格变:名词加后缀构成
元音结尾词
辅音 -n 结尾词
其他辅音结尾词
-b,-d,-t,-s,-k,-q,-r,-l,-m,-ng
与格(时位格)
-dur/-dur(-du/-du)
-tur/-tur( -tu/-tu )
-lu'a/-lu'e
-iyar/-iyer
&----- 同前
&---- 同前
&---- 同前
-acha/-eche
-da'an/-de'en 或-dur-iyan/-dur-iyen( -duban/-duben)
-ta'an/-te'en 或-tur-iyan/-tur-iyen ( -tuban/-tuben)
同前主有宾格
( -yu'an/yu'en); ( -yiniyan/-yiniyen)
( -yiban/-yiben)
-iyan/-iyen
( -yu'an/-yu'en); ( -yiniyan/yiniyen)
( -yiban/-yiben)
同前主有工具格
-bar-iyan/-ber-iyen-lu'a-ban/-lu'e-ben( -taiban/-teiben);( -taighan/-teigen)
-iyar-iyan/-iyer-iyen-lu'a-ban/-lu'e-ben ( -taiban/-teiben); ( -taighan/-teigen)
&---- 同前
&---- 同前
-acha-ban/-eche-ben( -acha'an/eche'en)
同前格的意义: 主格---常用附加小品词 anu, inu,
bar/ber 表示.
chechek delgerebe 或 chechek inu delgerebe
Burqan bar baqshi minu bui
佛是我们的上师
属格---表限定, 领属
Mongke Tengri-yin kuchun-tur
长生天的气力里
morin-u ejen
ger-un e'uden
房子的门栏
§191 mingγan u noyan, jaγun u noyan, arban u noyan
§2 badachiγan u kobegun, Tamacha in kobegun, Aγujim boγurol un kobegun §9 Qori tumad un γajar
与格(时位格)---1, 表方向, 处所
ger-tur oroba
[他]进了房子
§1 Onan-muren-u teri'un-e Burqan-qaldun-a
§chabchiyala
§9 Qori tumad un γajar-a,
§282 quran sara da
balghasun dur(突儿§261,262) balaghad tur(图儿§263)
da (de)元音结尾的名词后面
2, 有时表时间
morin jil-a
宾格---表直接补语 (按: 古文中,宾格有时用 -ki, -gi 后缀)
chino-yi abura
[他]捕了狼
§191 cherbin i tende tushibe.
§198 Dolegene gi tende Ogedei Qaghan-a ogbe.
§196 Naiman irgen u ulus i Altai in olge de muqudγaju huriyaba. (p507)
工具格---1, 表方法, 用法
e'uden-iyer oroqu
ildu-ber chabchiqu
共同格--- 表共同, 联合
qonin anu chino-lu'a nokochegui yosun ugei
羊与狼做同伴的体例无
§doa soqur Dobon Mergen de’u luge ban borqan qaldun degere gharba.§277 kebte’ul luge qamtu jasatughai.(830)
夺格---表离,分,抽出:“从”,“由”,“比”
morin-acha unaqu
从马上掉下
ger-eche gharqu
从家里出发
§212 ta durben i irgen u nuntuq acha kuser eche olju,
§228,γadanadus mingadun noyad acha minu keshigtu degere.
§qa de’u deche chimaliqai uge sonusba.
§66 (Borte)Temujin eche nigen nasun yeke.
目的格:表示动作的目的:come to have class. “来上课”
§7 Dobon Mergen duu i ben ujere ilebe.
§12 Dobun mergen Toquchaq Undur degere guregelere γarba. §267 Borqan Chinggis Qaghan-a a’uljara irebe.
呼格---可视为后置词
或 ai baqshi a!
kobe'un-te'en okbei
他给了[自己的]孩子--
bi ma'u aburi-ban tebchibei
我放弃了坏习惯
altan anu une-ben ulu medemui
金子不认识自己的价值
按:主有格后缀可置于其他格缀之后,表各格意义之"自己",如"用自己的","从自己的"等.
如: nidun-iyer-iyen ujebei
[他]用自己的眼睛看到了
(四)代名词 [1]变格表:
*第三人称单数 | 复数主格
|bide&*bida
| ede这的每
|bidenu&bidanu
|ede'er-un
Nadur205 |mandur nada
|bidan-tur/-a
|tan tur chimada
e'un-tur |eden-turan dur
|ede'er-tur
|eden-ian i
|工具1工具2
nada-bar |bidan-iyarnada-lu'a|bidan-lu'a
Chima-bar |tan-iyarchima-lu'a |tan-lu'a
e'un-iyer|eden-iyer
|ede'er-iyere'un-lu'e|eden-lu'e
|ede'er-lu'e
nada-acha|bidan-acha(nadacha)|
nada-acha |tan-acha (nadacha) |
e'un-eche|eden-eche
|ede'er-eche
*号代表古代形式.又,从第一人称变格可见 b~m 的转换(如突厥语 bing~ming).
注1: 反身人称代词 beye, ober
例:beye-ben okku(献身)
bi ober-iyen(我自己) §54 de’u ben uduridchu irejukui.
注2: 蒙语无主有代词,以人称代词属格代替.minu/chinu/inu/ (§53-55)
注3: 人称代词属格形式作为主有代词,可加后缀 -qai/-kei, -yiki
minukei(我的)chinukei(你的)manuqai(我们的)tanuqai(你们的)te'unukei(他的,它们的) manayiki(我们的)
tanayiki(你们的)
tereuneyiki(这个的,此人的)
[2]不定代词
ken(ket) 谁?(谁们?)
ya'un什么?(无复数)
ene kumun ken buyu? 此人是谁?
ene ya'un buyu? 这是什么?
ken u uker? 谁的牛?
ya'un-u tula? 为什么?
chi ken-tur okbeu? 你给谁?
ya'un-iyar? 和什么? 用什么方法?
chi ken-eche abubau? 你从谁处拿?
ugeleku ya'un bui? 说的是什么?
chi ken-i ujebeu? 你看到谁?
ken ber medeku? 谁知道?
§15 ya’un kumun chi? bi maghaliq bayaghudai. §15 Tere gorogesun u miqan acha nada og. bi ene kobegun ben chimada ugsu. §ta belgudei bugunudei qoyar kubegud …… serekui ber tanu job.
§64 ba Onggirad irgen ulus temechen.(We Onggirad people do not strive for dominion)
§35 bida teden i qaghuluya.
§31 udur buri man dur ireju esuchileju odumu.
§200 ima gi ghardaqsan aran i moqurighulju ogbe.
§30 ene onan muren uru’u odulagha.
§56 ugelun ujin i yesugei in abchirsan yosun teimu.
§19 ede tabun kubegud ien jergelen saghulju.§65 Yesugei quda ger tur minu oduya. (let us go to my tent)
注1: 与副词 ali(alin), chu 同用. ali ken bolba (不论谁),
ken chu bolba / ya'un chu (无论什么)
ken chu ugei (无人=不管什么人)
ya'un chu ugei (什么也没有,什么也不)
注2: 若指时间,蒙语不用 ken, ya'un, 而用副词 ali/alin
ali chaq-tur? (在何时?)
alin jil-tur? (在哪年?)
注3: 蒙语无关系代词,其相应表达法为:
naran-u gerel metu nidutu eme (有日光似的眼睛的妇人)
chinu nadur ogkuksen debter (你给我的书)
注4: 同类代词尚有 yambar, ker, 一般用于指物和事.
[3]指示代词------ ene(这),
[复数为 ede/ede' tede/tede'er]
工具格e'un-iyer
te'un-iyer
te'un-lu'e
te'un-eche
注: 此二代词词根*e, *te 形成副词 eyin, teyin(这般,那般, 当时,其时); 此
二副词又形成指定代词eyimu, teyimu, 意义与 ene, tere 同. 一般用于强调
指定: "像这样的", "如此"等.(五)形容词
[1]形容词形态分两类: 1, 简单形态(原型)---- 如: yeke,
ma'u mongke 等
2,派生形态---
A, 名词加后缀 -tu/-tu, -tai/-tei 构成,如:
altan & altatu(含金的,金的)
usun & usutu(水质的,含水的)
saqal & saqaltu(有胡子)
erdem & erdemtu(有才能的)等
或加以下后缀:-bki, -du/-du, -jin, rqaq/-rkek
注1: 蒙语形容词无变化并总是置于所定名词之前, 但作为名词用则有数、格变化.
注2: -n 结尾名词加 -tu~ -tai 时,其结尾 -n 脱落。
B, 动词加后缀
-maghai/-megei
-mshiq/-mshik §46 noyamshiq
-mtaghai/-mtegei ayumtaghai -nggi
C, 形容词加后缀
-msuq/-msuk konggemsuk
-btur/-btur
-bturqan/-bturken
-ltur/-ltur
-qchin/-kchin
[2]比较级--- 蒙语无比较级后缀,表示方法为:
A, 在形容词前加副词 ulemchi(更), 如:ulemchi qo'a(更美) ulemchi bayan(更富)
ulemchi yeke(更大)等.
B, 置形容词于被比较词的夺格之后, 如: morin anu qonin-acha yeke(马比羊大)
chima-acha bayan bui(他比你富)
按:上述两种形式都可以再加副词 neng(很), mashi(好生,很), asuru(确很),
ilangghuya(极其) 以加强,如: uliyasun-acha mashi yeke(好生大的杨树!)
Baiqal anu Buyur-na'ur-acha ilangghuya yeke bui(贝加尔比贝尔湖大得多).
C, 最高级---在形容词之前,置不定形容词 qamuq(普,全体) bugute(都,每)之夺格
或属格(后者很少用). 如: qamuq-acha kuchutu(最有力的)
bugute-eche bayan(最富的)
qamuq-un de'ere(最上的,最好的)
bugute-yin yeke(最大的)
[3]指小--- 以加后缀 -qan/-ken 表示. 如: qolaqan(稍远).
注: 如加在数词后,则表示"仅", 如 nigeken, qoyarqan.
[4]强化--- 重复形容词的第一音节,并在此两音节间加 -b
如: adali& abadali(完全相像)
qara& qabqara(非常黑)
ula'an& ubula'an(非常红)
sayin& sabsayin(极好)
注1: yeke 的强化不用此法,而用 mashi yeke.
注2: 伯希和在 《Tengrim & terim》文中研究了 teb-tenggri,认
为可能也是一种加强语气. 又如形容词 geb gegen(很明亮),
数词 tub tumen(十万).
注:后缀 -ki 加于表示位置之副词,如 de'ereki, dumdaki, dooraki, dotoraki
或加于副词 ende, tende, 形容词 yeke, ulan(表部分).
(六)副词
蒙古语中,副词与形容词、名词没有像欧洲语言那样的明显区别.
1, 大量形容词可作副词,在此情况下,名词置于作副词的形容词前.如:
ene kumun sayin yabuba (此人行得好)
eres ma'ui uiletbe(这些人干得不好)
2, 某些名词的与格、位置格、夺格可作时间、地点副词。
3,某些动词特殊形式可作副词。
4,某些常用为副词的字,可起名词、形容词或代词作用;某些地点、时间副词可用为名词(通常是用在间接格时)。
[1]原副词-- 数量很少。表否定或肯定、态度。这些副词总是置于动词前。
A类: ese -- 与简单过去时结合,表过去.
Tede irgen bodunchar un qarchighai ghuyubasu ese ogbe.(§29)
chimadur ese abubai
他没有向你拿
ese ogguksen-i abuchaba
他拿了没有被给[他]的
ulu -- 用于和现在时、将来时或不定式结合.
ulu ujemui(他不看)
nadur ulu oggumui(他不给我)
ulu abubasu (他如果不拿)
bu --- 用于和祈使(命令)式或一个命令形式结合.
bu qari(不要回去) bu yabuya(不要走) bu abtuqai(不许拿)
此外还有 maghat(肯定) lab(确实) bui-je(可能) §103 maghat
maghat ireku(他肯定来)
lab aqtachi(他确是马夫)
teyimu bui-je(可能如此)tula---“…的上头”
B类: 作为有数/格变化词组的成分,表示某种数目
ugei(不,无)
edui/edu'ui(不再)
yeru(总的…,一般地)
yeru ugei(一点也不)
tong(完全)
tong busu(决不,一点也不)
mun(果然,确实地)
erke ugei(无疑地)
注1: ugei 用在动词后或名词后
注2: busu 用在不定式后
注3: ugei busu 表存在
注4: edui 用在分词后(有时有 eduiken 形式--"只","仅仅",与否定
式结合,意为"一点也不".如 eduiken-iyer ulu bolumui,不可能!)
注5: mun 用在另一副词、代名词或数词前,表加强. mun tere(即此)
mun arban(恰好十个)
[2]地点副词--- A, 属于指示词 ene 与 tere 组的地点副词和词组:
ende, tende, endeche(endeki), tendeche(tendeki);
esergu(面对,当面), teserki(对面,反面), esergu tesergu(到处),
ene beye(ene ete'et 从这边), tere beye(tere ete'et 从另一边),
tere juk(从这边), te'unche(然后,随后), te'untur(这儿,那儿),
inadu(这厢), chinadu(那厢).
B, 以后缀 -qshi/-kshi 结尾者:
de'ekshi(在上,高处), dooraqshi(在下,低处), qoyinaqshi(在后),
oroqshi(在前& 在南,南方), inaqshi(以这厢,近处), chinaqshi
(往那厢,远处), inaqshi chinaqshi.
C, 以后缀 -ra 结尾者:
dotora(在…内),
oyira(在…近),
ja'ura(在…中),
doora(在下)
D, 其他形式副词与词组:
ali(哪里? 那一个?)
aliba(到处)
ali nigen-e(某处)
ya'un-bar ugei(无一处,什么地方也没有)
o'ede(在高)
qoghur(在中间)
qoghur dumda(在中间)
inaru(直到这里,从此)
shidar(近)
shidar do'orin(在左右,附近)
qabirqa'ai(在旁)
qabirqa'ar(从旁)
dooraki(从下)
ghadana(在外)
qada'a(在外)
qamigha(哪里? 那里)
qab qamigha(到处)
qamigha-acha(从哪里?)
[3]时间副词--- A, 无变化的: uni(长久)
unide(很久以来)
edur toli(整日)
edur suni(日夜) uchuge ele(不久) tedui(刚刚) torgen(快,立刻)
jichi(又,还) urgulji(总是,不断) qoyinaqshi(在后,随后,以后)
又, 以 -da/-de和-ghar结尾的副词[如urida(在前),tughar(恰才)等]
B, 有变化的: erte(在先)
oroi(晚,迟,落后)
chuqaq(稀少)
ulanki(经常)
tesulburi ugei(无边,无止)
注: 蒙语中没有表示"从此","之后","直到"及指示时段限定的副词,
凡此类皆相应用夺格[如 tere chaq-acha 从此时]、 过去分词之
工具格2[如 minu irekse'er 从我来之后]、 副动词表示。
[4]数量副词-- neng、olanta、mashi、yekede(很多,非常),tong、ogho'ata(全部)
oncha、imada、ghabcha'ar(仅仅)
arai、arayiqan(不大,不很)
jichi(相等)tedui/teduiye/teduigen(同样) uchugen tedui(差不多)
adali、sacha'u(相似)
ulemchi/mashi ulemchi/ulu'u/ilu'u(更…)
例: chi nada-lu'a adali nasutu (你和我同岁)
chi nadacha mashi ulemchi bayan (你比我更富)
[5]状态副词--- A,表示类似, 品质身份(…样):
ker kiju(如何)
ker metu(如何,如同)
yambarmetu(怎生?什么样)
yambarchilan(如此,相似)
adali(相似)
tere metu(似此)
te'uber/ e'uber~ te'u'er/e'u'er 等等。
此类副词大量是不同格的末尾构成的。
B,由动词变来:1,不定式结尾换为 -shi, 加
2, 不定式加 metu.
(七)数词
蒙古语数词分为基数词,序数词,分数词,**数词,限定数词,倍数词和不定数词.
[1]基数词--- nigen, qoyar, ghurban, dorben, tabun, jirghu'an, dolo'an,
naiman, yisun, arban// qorin, ghuchin, dochin, tabin, jirin,
dalan, nayan, jarin(yeren), ja'un//
mingghan, tumen
十位添加数由十位数加个位数构成,如: arban nigen, arban qoyar,
qorin tabun, nayan naiman, jarin yisun 等.
百位、千位、万位数皆由个位数加相应位数词构成,如:
ghurban ja'un ghuchin tabun(335)
dolo'an mingghan naiman ja'un tabin dorben(7,854)
qoyar tumen tabun ja'un dochin nigen(20,541)
大数量词借用自其他语言,特别是藏语:
bum(十万), saya(百万), jiu-a(千万), tirbum(亿),
yeke tirbum(十亿), teg tig(百亿), yeke teg tig(兆),
rabtam(十兆), yeke rabtam(百兆), tam(亿兆),degrik(百亿兆)
注1:数词可变格,此时等于名词; 若加于名词上,则为形容词(名词变格)。
注2: 独一之数,用 ghaqcha 加于名词上表示:ghaqcha moritu(一独马)。
[2]序数词--- 加后缀 -du'ar/-du'er 构成: nigedu'er, qoyadu'ar……
3rd= γudaγar, 4th=dötü first=angqaduγar, terigün, second=nögöge, ded
[3]分数词--- 表示一个整数、任何一物的部分,用加后缀 -γad/-ged 构成。
[4]**数词--- 表示合数,用加后缀 -γula/-gule 构成。**39 aqanar de’uner tabu’ula
[5]限定数词--- 表示"仅""只有"之数,加后缀 -qan/-ken 构成:ghurbaqan(只三个)
[6]倍数词--- 加后缀 -da/-de, -ta/-te 构成。§102 忽儿班塔
[7]不定数词- olan(很多) olanta(经常,往往) uchugen/chugen(少,不多)jarim(很多)
buri/tusburi(每) chum/qamuq/qotala(全部,普) ugei[任何-与否定联]
bugute/bugute'er(全,每) eldeb(不同)
busu(其他,另外)
蒙古语动词基本上由一词根加上各种派生后缀,形成不同的式和时。如同其他阿尔泰系语言,蒙语动词可分为简单动词和派生动词。蒙语动词不定式为词根 + -qu/-ku (突厥语为 + -maq/-mek, 满语为 + -mbi )。
(一)派生法动词后缀;构词
1)简单动词, 分两类,一为突厥-蒙古共同式: A,动词词根(如 ab- 拿,取;ok- 给; ot- 去;yabu- 走,行;ide- 吃); B,名词+-la-/-le-(如 morin & morila- 上马; je'uden & je'udele- 做梦)。
一为蒙古特有式:
A,名词+ -da-/-de- ( 如 ghal& ghalda- 点火,烧;keru'e & keru'ede- 锯).
注:一些词有两式: +-da-/-de- 或+-la-/-le- (如 da'u 声音 & da'uda-/da'ula 叫,呼喊; argha 诡计& arghada-/arghala- 欺骗,用欺诈,urghala); 有的为名词+ -da-/-de- 或 t- (如 yekede-/yeket- 扩大; baghada-/baghat- 缩小).
B,名词+ -shiya-/-shiye- (如 ma'u & ma'ushiya- 变坏;sayin & sayishiya 变好)
C,名词+ -ra-/-re- (如 koke & kokere- 变兰; qa'uchin & qa'uchira- 变老)
D,名词+-ta-/-te- 如 baq 绳 & baqta- 捆绑.
E,名词或形容词+各种后缀(较少用):-tqa-/-tke-,
-jira-/-jire-, -shi-,
-rqa-/-rke-,
-chila-/-chile-,
2)派生动词,动词(含构词后缀)+ 派生后缀构成,分若干类:
A,被动动词,词根辅音结尾者 + -ta-/-te-, 如: asaq-(问,盘问)& asaqta-
(同及物动词变不及物)
qu'ul-(折断,弄破)& qu'ulta-
词根元音结尾者 + -qda-/-kde-, 如: ile'e-(派遣)& ile'ekde-
bari-(执,拿住)& bariqda-
ala-(杀,敲了)& alaqda-
§131 belgudei tein chabchiqdaju.
B, 施动动词, 词根元音结尾者 + -'ul-/-'ul-, 如: choki-(凿,击)& choki'ul-
§187 Kereid irgen I doraitaghulju.
(同不及物动词变及物)
ire-(来)& ire'ul-(教来)
词根长元音结尾者 + -lgha-/-lge-, 如:sa'u-(坐)& sa'ulgha-(教坐)
ne'e-(开)& ne'elge-(教开)
词根辅音结尾者 + -gha-/-ge-, 如:ghar-(出)& ghargha-(让出,取出) kur(到达)-kurge(使到达)kuchu boo kurgedugei(休倚气力者)
注1: 某些动词有两种后缀,如 ana-(恢复,痊愈)& ana'ul-/ana'a- ;
注2:如词根为唇塞音结尾, 后缀加在其不定式之后, 如 ab-& abqu'ul-;
注3:词根以 -s- 或 -t- 结尾,后缀变为 -qa-, 如 bos-(起,立)& bosqa-;
ayilat-(了解)& ayilatqa-(通知)
C, 共动或互动动词(表复数主语共同行为) + -lcha-/-lche 或 -lda-/-lde-
按:有的语法书上,+ -ldu-为互动,-lcha-为同动(秘史:同动+ -ldu-/-ldu-)
1,表互动,如 chabchi-(用刀砍)& chabchilda-
inaqla-(爱,宠)& inaqlalcha-
ugule-(说)& ugulelde-
qatqu-(刺)& qatqulda-(SH:qatquldu- 厮杀)
2,表同时, 如 ire- & irelche- (一起来)
yabu- & yabulcha- (一起走)
qari-(回去,回家)& qarilcha-
asa-asaghul-asagulchaqu
按:有的语法书以+ -cha'a/-che'e 或 -ja'a-/-je'e 为“众动”
D,自反动词 + -ra-/-re-, 如:ebde-(毁,破)& ebdere-(丧生,倒塌)
ba'u-(落下)& ba'ura-([病]恶化)
此派生态亦可加于被动动词; 若词根末音节含-l,变自反形态,-l 改为 -r:
qaghala-(劈开,撞破)& qaghara-(裂开)
E,后缀位置: 词根+构词后缀+派生后缀。
F,其他少用后缀: 意义不变者--- + -cha-/-che-, qoli- = qolicha-(搀和,混)
jori- = joricha-(违,相错,“别”)
加强语意者--- + -balja-/-belje- ~ 'alja-/-'elje-,
此外尚有:-ja'a-/-je'e-, -l-, -ski-.
2)时、式说明:简单形式与复合形式
A,简单形式---
(1)现在持续时:常用 -mui/-mui, 次要形式为连接副动词+动词a-之现在时(amui).
注1:强调现在时(用于肯定回答),口语中用 -nam/-nem(某些书中的书面语表示过去).
如: bi inaqlanam (我热爱), bi ujenem (我盯着), bi abunam (我拿牢)
注2:疑问现在时,以 -mtu/-mtu 代替 -mui/-mui, 如 ta umtamtu? (您睡吗?)
(2)现在经常时:无特殊形式. 经常时可作名词,有格变---常为属格和宾格.如:
suni-dur untatagh-un tula (夜里通常睡眠之故)“...的上头”
aqa-acha munggu abtagh-i medemui(我知道他经常向我哥哥拿银子)
(3)确指过去时:往往有未完成意义.
注:疑问形式用 -bau/-beu 或 -btu/-btu, 如 chi ujebeu(ujebtu)? (你看见吗?)
(4)泛指过去时:第三人称常用 -ju'ui/-ju'ui 代替 -lu'a/-lu'e, 如:
bi ghar-iyar barilu'a (我用手抓了)
qola qajar-acha ireju'ui (他从一个远地方来了)
(5)将来时: -n•a/-n•e
-suqai/-sukei 仅用于第一人称当数,实际上其他人称均用不定式表示.
注1:有时第三人称将来时用 -ju/-ju 后缀副动词表示.
注2:有时第一人称复数用 -ya/-ye 表示.
注3:强调意义的第三人称将来时,用不定式加助动词bol-的将来时第三人称boluyu.
(6)条件式:表示"如果","当...时","尽管...".后缀 -basu/-besu 可能是由确指过去
时之 -ba/-be 加将来时之 -su/-su组成.
有两个完成时态和两个将来时态,仅有一个完成时态为简单式.
注1:经常在条件式后加上加强符号小品词 ele 或 ber, 如:
bi okbesu ele (如果我给)(如果我给了)(如果我将给)
chi abubasu ber (如果你拿)(如果你拿了)(如果你将拿)
注2:条件式表示"当...时"(蒙语无此连词), 如:
tushimel eyin ochibesu qa'an jarliq bolurun (大臣那般奏时,合罕降旨)
(7)祈愿-虚拟式:有四种时态---现在,确指过去,大过去,将来.无一为简单形式.
仅动词 bu- 有一简单形式 bui-je,表直陈式第一人称将来时.
(8)祈求式: -tuqai/-tukei, 仅有现在时.其用法与命令式密切相关.
B,复合形式---
(1)现在时祈愿-虚拟式:-mui-je/ ; 其确指过去时(未完成式):-ba-je/-be-je.
(2)与助动词 bu-, bol- 结合-----
确指过去经常时: 动词的现在经常时(-daq/-deg)+bu- 的确指过去时(bulu'e)
bi ude-yin chaq-tur untadaq bulu'e (我在晚上时睡[睡了])
直陈式大过去时: 动词的过去分词(-qsan/-ksen)+bu- 的确指过去时(bulu'e)
morin-iyan qudalduqsan bulu'e (他卖了他的马)
条件式大过去时: 动词的过去分词+bol-的条件式(bolbasu).
bi abuqsan bolbasu namayi alaqsan bulu'e (如果我拿了,就杀死我)
条件式将来时: 动词不定式+bu- 的条件式(bo'esu)或简单过去时(bulu'e).
祈愿-虚拟式大过去时:动词过去分词+bu- 的祈愿-虚拟式现在时(bui-je).
ujeksen bui-je (他可能看过)
祈愿-虚拟式将来时:动词不定式+bu- 的祈愿-虚拟式现在时 bui-je.
ger juk qariqu bui-je (他可能正将回家)
.......这个看上去好复杂
(三)动词的无人称形式
1)动词的名词形式--- A,不定式:ene eme nigen sayin kobe'un toruku aqsan aju'u
这个妇人生了一个好儿子
另用于提及人名:otqan kobe'un inu Tolui kemeku
他最后的儿子名叫拖雷
B,行为名词:蒙语行为名词比突厥语少得多,只知一种不定式转变为名词的方式:
加 -i于后缀。例:abqui, ogkui,等。
又,加后缀 -mal/-mel(突厥语 -mish)于词根亦可成名词,例:
tushi- (依靠)& tushimel([人们]依靠的人==大臣).
2)动词的形容词形式--- A,现在分词:词根+ -qchi/-kchi. 现在分词可作名词.
B,过去分词:词根+ -qsan/-ksen. 可加后缀 -qsa'ar/-kse'er,表"从...时以后".
如:yabuqsa'ar(从他走后) irekse'er(从他来后)
3)动词的副词形式---
A,副动词--- 说明主要动作的时间、原因、状态等等的次要动作.
(1)连结副动词: 词根+ -n
连结两个动词为一.
budugeku(创造),bayighulqu(建造) & budugen bayighulqu(建设)
(2)并列(状态)副动词: 词根+ -ju/-ju
ujeju bichiku(看着写)
注1:词根辅音结尾时,-ju/-ju 变为 -chu/-chu.
注2:-ju/-ju 有一长音形态 -ju'u/-ju'u,特别在古蒙语中,指示一个
人称动词短语的结尾.古典蒙语动词 a- 仍有两式:aju~aju'u
注3:古蒙语副动词 -ju'u 还有一表示阴性形式 -ji'ai(见《秘史》)
(3)分离(时间)副动词: 词根+ -'at/-'et
表示此动作在先.
(4)迎接(延续)副动词:词根+ -tal•a/-tel•e
表一动作延续到另一动作实现;
一行为进行中另一行为产生了.tabun qurughud iyan kimul tamutala, arban qurughud iyan qaghudtala, achi minu aburan suritqun(§53)
ghurbaghula qoinacha nekeju, dolughan ghuburi dabatala uldeju, qariju ireju,( §56)
(5)独立副动词:词根+ -run/-run
常用于结束人称动词分句.Aqanar deguner tabughula adughusun idege ben qobiyaldurun(分时) §23Dobun Mergen tere chuke boghu yi achiju aisurun,jaghura nigen yadangki kumun kubeguben kutulju yabuqu yi jolghaju(§14)
(6)假设(条件)副动词:+ -bal/-bel, -basu/-besu, -'ul•a/-'ul•e(古典)qamuq’un qad bolbasu, qarachus tende uqadja(§21)
(7)让步副动词:+ -bachu/-bechu
表一状态或行为不受另一的限制("即使").
irebechu ujeku ugei (即使来了也不看)
B,动名词--- 有两种形式,其一(-ra/-re)表示目标, Dobun Mergen degu yugen ujere ilebe(§6). toquchaq undur degree gurugelere gharba(§12)另一(-l)表示缺乏(与ugei连用)
在作为动词含义上,有其名词补语。
(四)助动词
蒙古语助动词主要有四个:bu-, a-, bayi-, bol-
此外还有:ok-(表给予), ab-(表受到), uchi-(去,表由近而远)
ire-(来,表由远而近), uje-(看,表试试看)
yabu-(走,表行为过程), ol-(得,表行为得以实现)
1)bu- 的变位(有两个同源词根 bu-/bo-)
2)a- 的变位
A,简单人称形式--- 现在
atqun (第一人称复数 a-ya 非原意)
aqu(古有 asuqai)(第三人称有用副动词 aju)
B, 复合人称形式--- 虚拟(现在) amui-je
大过去直陈 aqsan bulu'e
虚拟(过去) abai-je
大过去条件 aqsan bolbasu
虚拟(将来) aqu bui-je
大过去虚拟 aqsan bui-je
C, 无人称形式----- 不定式
行为名词 aqui
aju(aju'u), a'at, atala
现在分词 aqchi
(五)动词 ab- 的变位(正规,有所有变位形式,可为典型)
A, 简单人称形式---
ab, abuqtaqui, abuqtun(abutqun), abuya, abtuqai
" " " " 疑问
abulu'a (第三人称单复数:abuju'ui)
将来 单数1p: bi absuqai
复数1p: bida abqu~abuya
2p: chi abqu
2p: ta abqu
3p: abqu~abchu
3p: ede abqu~abchu
B, 复合人称形式---
现在时祈愿-虚拟式
确过经常时
abtaq bulu'e
将来时条件式
abqu bo'esu ~ abqu bulu'e
将来时祈愿-虚拟式
abqu bui-je
大过时直陈式
abuqsan bulu'e
大过时条件式
abuqsan bolbasu
大过时祈愿-虚拟式
abuqsan bui-je
C, 无人称形式----
联结副动词
独立副动词 aburun
并列副动词
分离副动词
缺乏动名词 abul uge'uy-e
迎接副动词
不可能形式 abushi ugei四
小品词 (一)后置词
置于所定字之后,仅决定名词及某些动词的名词形式,特别是不定式.
tuluge(为了…) 置属格后:eke ulus-un tuluge(为了祖国)
metu(像…) 置主格后:naran metu(像太阳)
siq/sik(像…,…似的) 置主格后:Kunlung a'ula siq(昆仑山似的)
bugun(全体) 置主格后:arat bugun(全体人民)
tula(因为…) 置属格后:te'un-u tula(因为那个)
bur(~buri)(每一) 置主格后:bichik buri(每一本书) nikeburi(每一个)
tughai(关于…) 置主、属格后:ene asaghutal tughai(关于这问题)
tursi~tuji(永远,一直) 表时间。
韩百诗(Louis Hambis)《书面蒙古语语法》按后置词与所定名词的关系分为若干类:
[1] 主格后置词
alus(通过)
de'ere(在上)
doora(在下)
dotora(在中)
ghadana(在外)
例:ger dotora orobai(他进入房子)
shire'e de'ere talbi-(放在桌上)
注1:这些后置词有时决定属格,例:shire'e-yin doora bui(在桌子下)
tergen-u dotora(在车子里)等。
注2:可当名词,并跟变格,但未有属格,一般仅带夺格与宾格。
例:ger dotora-acha gharbai(从房子里出来)
modon de'ere-eche ba'ubai(从树上落下)
又:后置词 kurtele (到)当表示运动方向时可定主格.(为动词kur-的副动词形式)
例:muren kurtele otbai(去到河边)
oi kurtele yabubai(行到森林)
注:当表示一段空间时,不能定主格而定与格。
例:muren-tur kurtele niken chu modon ugei(直到河边无一树木)
[2] 属格后置词
tula, tulada(因为,“[为…的]上头”)
orchin, to'orin(绕,旁近)
ja'ura(“间”,其中)
qoyina(“后头”)
esergu("迎着",对面)
emune("前面")
例:te'un-u qoyina("那的后头")
abachin-u tula ger-e bayibai([因]病的缘故)
注1:可作在前词组的副词;
注2:可作形容词,置名词前:aru beye(后身,后背)
注3:可作名词,跟格后缀:te'un-u qoyina-acha irekchi(从他后头来的)
sara a'ula-yin aru-acha gharbai(月亮从山后出来)
[3] 与格后置词
A,同与格后缀的 tur~dur 及 ta'an/te'en~da'an/de'
例:balaghasun tur otba(他去城里了)
elchige de'en achibai(他[把东西]驮在驴子上)
B, 小品词 daki/deki~taki/teki(在[于,上,向]那里)
例:na'ur daki usun(在湖里的[那]水) 比较 na'ur-un usun(湖水)
qajar taki ebesun(在草地里的[那]草)Onun Muren u terigun-e Borqan Qaldun-a
注:可用作名词,跟格后缀(当其不拥有专名时),如:
qajar taki-acha qamuq-un yeke jaghan bui(地上生物中象最大)
[4] 工具格后置词
名词工具格后缀 iyar/iyer~bar/ber(有时作 'ar/'er,连写),
表示“用”,“同”,“借助”,“按照”;
lu'a/lu'e(一起,在旁)
[5] 夺格后置词
名词夺格后缀
acha/eche, 主有(反身): acha'an/eche'en.
表示“从”,“在外”:ger eche(在房子外)(二)连词
[1] 不用加连词者,如:aqa de'u(兄弟,“哥哥弟弟每”) echige eke(父母)
[2] 并列连词:A,简单--- ba(和), ki'et(和), chu(同,还,更,又), qarin(但)
basa,jichi(再,还), juger(但,然而), bolbachu(然而,另外)
bulun, bu'et(& bu-,有=存在)(同,共同,一起)
B, 重复并置--- basa basa, basa chu, jichi basa(后,又),
oncha busu~ghaqcha busu(只), basa busu(还,与,但),
C, 重复分置--- ali… ali…(或…或…)
ese bo'esu… ese bo'esu(~esebesu) (或… 或…)
chu busu… chu busu… (既不… 也不…)
ghaqcha busu~oncha busu… qarin chu… (不仅… 还…)
例:ali nigen ge'un ali niken ajirqa abutqun(或取一匹种马,或取一匹母马)
sayin chu busu ma'ui chu busu(既不好,也不坏)
oncha busu idebe qarin chu qamuq-i qamuraba(不仅吃,还全偷了)
[3] 从属连词:A,表示条件
kerbe~kerber~kerjiye(如果,如这样,在…情况下)
(很少用,一般用动词条件式表示)
kejiye, kejiyede(当…时)
bolbachu(虽然)
tejiye,tejiyede(当…时,如…之久,直到…时)
te'unber, te'u'er(按照…,据…)
注:蒙语用属格(+)tula 表“由于”,或用动词 keme-(说)的条件式kemebesu;
引导从句的连词,蒙语用 keme- 的副动词 kemen 表示。(三)语气词
[1] 疑问--- ……bui (用于有疑问代词句)
……uu(用于无疑文代词句)
[2] 叙述--- mun(是,本是,仍是,同是)
yam bayina
[3] 禁止--- buu…,bidegei… (用于动词祈求式之前) (请别…!)(四)否定词
[1] ugei (否定动词、形动词或静词),置被否定词后;也可独用。
例:ugei, bi idegu ugei.(不,我不吃)
[2] dui (独立使用,连写) yabughadui(还没有走)= yabugha ugei
参考文献:《元朝秘史》四部丛刊三编本,《蒙古秘史》乌云达赉,额尔登泰校勘本,内蒙古人民出版社,亦邻真《〈元朝秘史〉及其复原》, &元朝秘史&亦邻真复原本,内蒙古大学出版社,呼格吉勒图,萨如拉编著《八思巴字蒙古语文献汇编》,内蒙古教育出版社,道布《》肚皮,勾当,根脚,别里哥,扎撒,术忽,道子,见识,根挨四 名词的性与数
蒙古语无表示性的标志,但古代有此痕迹,即带-tu为阳性,带-tai为阴性;个别称号有阴阳性:sutu(帝)-- sutai(后);某些后缀表示阴性:-jin, -lun,
-tani, -qchin(主要表颜色);古代有某些表示不同性的字:如“二”
qoyar(阳),
jirin(阴);自动动词有表性的后缀;-ba(阳)/ -bai(阴),
-ju'u(阳)/-ji'ai(阴)。一般的阴、阳性是用不同的字表示,如 ere(男子,丈夫),eme(妇女,妻子)----今蒙语用这两字表阳性、阴性;或加一表阴性字 ulukchin(动物:母)于一般词上,如:
ulukchin noghai(母狗),ulukchin arsalan(雌狮)等。
语法更新完毕。下一次会更新高阶。不过猪同学,你要先消化一阵子了。如果你需要新蒙语的我这里倒是有,不过只有蒙文的,我怕你根本看不懂,而我翻译的话现在要考研也没那么多时间。
这些够我看半年了要........新蒙文暂时不用了....新蒙文的字母我只认识3个...
hehe,下回要不我们给你专门录制一个视频,姒雪娲我亲自来主讲?要收钱啊。
.......昨天给阿希格信了一句欢送的话.....本来想掺一点特别的话进去的,可是语法我还掌握的不多.....翻了N个帖子....结果收获甚微..难以理解
o,大神给补齐了,好,更新完毕。
登录百度帐号

我要回帖

更多关于 蒙古语新闻网 的文章

 

随机推荐